دستورالعمل کاشت،داشت و برداشت سورگوم علوفه ای
مناطق مناسب کشت
سورگوم با شرایط آب و هوایی ایران بخصوص مناطق گرم و خشک و معتدل آن سازگاری خوبی دارد.در مناطق مرطوب با استفاده از ارقام مناسب و در مناطق سرد با رعایت تاریخ کاشت در اواخر بهار و اوایل تابستان امکان پذیر است.آزمایشات نشان میدهد سورگوم علوفه ای در اکثر مناطق ایران با استفاده از ارقام و واریته های مناسب و رعایت تاریخ کاشت از قبیل کرج,اراک,ورامین,شاهرود,مشهد,نیشابور,بیرجند,سیستان و بلوچستان,هرمزگان,بوشهر,کرمان,یزد,شیراز,اصفهان,خرم آباد,کرمانشاه,ارومیه,میانه,قزوین,زنجان,مغان,گیلان,گرگان,ساری و مناطق مشابه قابل کشت است.
خاک
نوع خاک محدودیتی برای کشت این گیاه بوجود نمی آورد و از خاکهای سنگین تا سبک مورد کشت قرار میگیرد,ولی طبیعی است که راندمان آن مثل سایر گیاهان زراعی تحت تاثیر خاکهای کم بازده قرار میگیرد و این گیاه بیشترین تولید را در خاکهای سنگین دارا میباشد.
تناوب
سورگوم مثل سایر گیاهان خانواده غلات,در تناوب زراعی بعد از نباتات غده ای,یونجه,شبدر,گندم,بقولات,جو و صیفی جات کشت میگردد.از کشت سورگوم بطور متوالی در یک مزرعه بدون رعایت تناوب باید خودداری کرد.
آماده کردن زمین
1-شخم عمیق پاییزه
2-شخم سطحی بهاره
3-دیسک جهت خرد کردن کلوخها
4-ماله کشی درصورت نیاز
کودهای عمده مورد نیاز
میزان کود شیمیایی سورگوم علوفه ای بسته به حاصلخیزی خاک و تعداد چین برداری تغییر میکند ولی بطور کلی برای کسب عملکرد مطلوب کود فسفات آمونیوم به میزان 200-250 کیلوگرم در هکتار در پاییز به زمین داده میشود و کود ازته از نوع اوره به میزان 100 کیلوگرم در هکتار قبل از کاشت مصرف میشود و به همین میزان یعنی 100 کیلوگرم در هکتار کود اوره بعنوان سرک در مرحله ای که ارتفاع بوته ها به 35-40 سانتیمتر میرسد داده میشود و بعد از هر چین برداری بلافاصله 100 کیلوگرم کود اوره داده شده و آبیاری میگردد.بهنر است کود سرک و بعد از چین برداری بصورت نواری داده شود.
تاریخ کاشت
شروع تاریخ کاشت سورگوم علوفه ای زمانی است که درجه حرارت خاک در عمق 4-5 س م که عمق کاشت بذر سورگوم نیز میباشد به 12 درجه ساتنی گراد برسد.تقریبا پس از ده روز از کشت ذرت در هر منطقه مناسبترین زمان کاشت سورگوم میباشد.بطور کلی سورگوم در ایران یک گیاه با کشت بهاره محسوب میگردد.زمان تقریبی کشت آن در مناطق گرم در قسمتهای جنوب و جنوب شرقی ایران اسفند ماه,مناطق نیمه گرم فروردین ماه,مناطق معتدل اردیبهشت ماه و در مناطق سردسیر نیمه دوم خرداد ماه میباشد.
میزان بذر یا تراکم کاشت
میزان بذز مصرفی ارقام مختلف سورگوم علوفه ای با توجه به وزن هزار دانه,بنیه یا قدرت رویش و قوه نامیه فرق میکند.بطور کلی میزان بذر ارقام موجود با قوه نامیه 85% با توجه به کلیه جوانب کشت و کار بین 15-20 ک گ در هکتار است.اما با توجه به ارتفاع و حجم این گیاه بهتر است میزان تراکم کاشت بر اساس تعداد بوته در هکتار منظور گردد.مناسبترین تراکم کاشت ارقام موجودبین 200-300هزار بوته در هکتار میباشد.کشت آن بصورت ردیفی بوده که فاصله ردیفها از همدیگر بسته به ماشین آلات برداشت 60-75س م متغیر است ولی در برداشت دستی و یا چرای مستقیم حتی این فاصله میتواند تا سطح 50 س م کاهش یابد.
آبیاری
دور آبیاری بسته به نوع خاک و شرایط اقلیمی 7-10 روز یک بار میباشد.برای جوانه زنی بهتر و سبز یکنواخت,لازم است دو آبیاری اول و دوم به فاصله 4-5 روز انجام گیرد.نیاز آبی سورگوم با رشد گیاه افزایش می یابد.بعد از چین برداری بلافاصله باید کوددهی و آبیاری به عمل آید.آبیاری ممکن است بصورت نشتی یا بارانی باشد.
آفات سورگوم علوفه ای
آفاتی از قبیل کرم طوقه بر،سافه خوار،برگخوار و شته ها بعضی مواقع در برخی مناطق در روی سورگوم دیده میشود که خوشبختانه تا بحال خسارت آنها به حدی نبوده که محدودیتی برای کشت سورگوم بوجود بیاورد.اگر زمانی خسارت آتها در منطقه ای بیشتر باشد میتوان از سموم آندرین یا سوین بر علیه ساقه خوارها استفاده کرد و سم متاسیستوکس را جهت مبارزه با شته ها بکار برد.اگر این صدمات نزدیک زمان چین برداری شروع شده باشد میتوان با چین برداری آنها را کنترل کرد.
بیماریهای سورگوم علوفه ای
تعدادی بیماری از جمله ویروس موزاییک نیشکر،پوسیدگی سیاه،آنتراکنوز،زنگها و سایر لکه برگیها در بعضی از کشورها باعث خسارت میشوند و خوشبختانه این بیماریها بجز تعدادی لکه برگیها و ویروس موزاییک نیشکر هنوز در ایران وجود ندارد و خسارت بیماریهای مشاهده شده هم به حدی نبوده که محدودیتی برای کشت سورگوم علوفه ای ایجاد کند.
برداشت سورگوم علوفه ای
زمان برداشت سورگوم علوفه ای با توجه به تعداد چین برداری بسته به ارقام مختلف متفاوت است ارقام زودرس مثل واریته اسپیذفید را میتوان بر اساس شروع گلدهی برداشت نمود اما ارقام متوسط رس ودیر رس را باید بر اساس ارتفاع گیاه و در 200-150سانتیمتری بوته ها برداشت کرد البته این قبیل ارقام را میتوان بر اساس تعداد روز از زمان کاشت یا از زمان چین برداری بدین ترتیب برداشت کرد که چین اول حدود 70 روز بعد از کاشت قابل برداشت است و چین دوم حدود 50 روز بعد از چین اول برداشت میشود.در همین محدوده زمانی در شرایط عادی باید ارتفاع بوته ها به اندازه یاد شده رسیده باشد.زمان برداشت چین سوم را شرایط آب و هوایی پایان فصل زراعی تعیین میکند که باید قبل از شروع سرما و رسیدن درجه حرارت به 12درجه س گ برداشت انجام بگیرد.
بطور کلی در چرای مستقیم در همه ارقام از نظر اقتصادی باید ارتفاع بوته ها به یک متر رسیده باشد.از چرای مزارع سورگوم با ارتفاع بوته زیر نیم متر و علوفه یخ زده باید حودداری کرد.برداشت سورگوم علوفه ای ممکن است بوسیله ماشین آلات یا دستی انجام گیرد.مثلا برای سیلو کردن،برداشت با دستگاه چاپر انجام میگیرد.
در هر حال ارتفاع برداشت از سطح زمین باید حدود 15-10 س م باشد تا رشد وپنجه دهی مجدد به راحتی امکان پذیر و تسریع گردد.توصیه میشود این گیاه مطلقا کف بر نشود مگر در چین آخر که زمین بلافاصله بعد از آن شخم زده میشود.بار دیگر یادآوری مینماید بعد از هر چین برداری(بجز چین آخر)،بلافاصله کود اوره به میزان 100ک گ در هتکتار به زمین داده شده و آبیاری گردد.
چند تذکر مهم
_سورگوم علوفه ای نبایستی هیچوقت در ارتفاع کم مورد چرای مستقیم قرار بگیرد.
_بعد از چین آخر اگر هوا سرد شده و یخبندان شود باید از چرای مستقیم بقایای مزرعه صرف نظر کرد.
_بهتراست بعد از خاتمه برداشت در پایان فصل زراعی،زمین سورگوم کاری شخم عمیق زده شود تا بقایای ریشه گیاه پوسیده و تا فصل زراعی بعد آماده کشت گردد.
